Romantsch
Per in dretg fundamental a la natiralisaziun – manifest per ina Svizra moderna
Dals otg milliuns da persunas che vivan en Svizra n’han dus milliuns betg in passaport svizzer. Quai è ina consequenza dad ina politica d’exclusiun. La Svizra è anc in dals pajais europeics nua ch’igl è zunt difficil dad acquistar il dretg da burgais e sa natiralisar. En il mintgadi vivain nus la diversitad daditg ennà, ma sin plaun politic, economic, social e cultural èn ils dretgs distribuids en maniera ineguala. Quest munta in grond donn per la democrazia e perquai duvrain nus in nov e curaschus model da la societad.
In dretg fundamental a la partecipaziun.
Tut ils umans naschan libers ed eguals areguard la dignitad ed ils dretgs. Tgi che viva en Svizra ha il dretg da partecipaziun politica e sociala. La via da seguir è la natiralisaziun: il dretg da partecipar a las elecziuns e votaziuns, il dretg da dimora segirada e – oravant tut – il dretg da vegnir renconuschì sco commember cumplain da la cuminanza. Perquai essan nus persvas che avair il dretg da burgais dal pajais nua ch’i’s viva permanentamain saja in dretg fundamental.
Per ina democrazia vardaivla
La diversitad che deriva da la migraziun fa part fa da la ritgezza culturala da la Svizra. L’origin, las convicziuns ideologicas e la posiziun sociala dad ina persuna n’astgan betg esser d’impurtanza per ses dretgs civils. Nagin sto s’adattar per «meritar» il dretg da burgaisa e burgais. Sulettamain uschia po ins crear ina empermischiun credibla per ina partecipaziun cun ils medems dretgs e be en questa maniera pon tuttas e tuts en Svizra realisar lur potenzial per il bain da tuttas e tuts.
Promover activamain la natiralisaziun
La Confederaziun, ils Chantuns e las vischnancas ston promover activamain la natiralisaziun en l’interess dad ina democazia vardaivla. Il proceder actual sa basa sin la selecziun ed il suspect che insatgi possia pretender insatge che el u ella na merita betg. Questa tenuta sto sa midar. Las persunas che vivan en Svizra e n’han betg anc il passaport duain esser beneventadas, sustegnidas ed envidadas a la natiralisaziun. Ina mesira da promoziun efficazia è per exempel renunziar a taxas.
Criteris objectivs e proceders fairs
Mintga persuna che ha vivì en Svizra durant quatter onns duess avair il dretg a la natiralisaziun independentamain da ses status da dimora. Criteris obsolets, subjectivs ed arbitraris ston vegnir abolids. Uschia èn tut las periodas chantunalas e communalas da dimora nungiustifitgadas. I sa tracta era dad ina disciminaziun sche ils dretgs civils vegnan refusads a persunas che retiran assistenza sociala. La natiralisaziun duai vegnir concedida dad ina autoritad administrativa cun ina procedura d’autorisaziun sperta e favuraivla.
Tgi che è naschì en Svizra survegn in passaport
Uffants che residieschan en Svizra a lur naschientscha duain retschaiver il dretg da burgais svizzer. Ina regulaziun uschè progressiva, che vala gia per auters pajais, garantescha las medemas schanzas per tut ils uffants naschids qua, tegna quint da la diversitad da la populaziun e gida la Svizra a restar era en avegnir ina democrazia viva cun ina pretaisa dad egualitad e giustia.
